Transitie in de bouw; ‘wetenschap speelt cruciale rol’

Om de bouwsector structureel te verduurzamen, hebben we niet alleen praktische oplossingen, maar ook een langetermijnvisie nodig. Dat bepleiten de bouwfaculteiten van de technische universiteiten.

Klimaatverandering, grondstoffen die op raken, een enorm tekort aan woningen en een voortdurend personeelstekort. De bouwsector staat voor enorme en uiteenlopende uitdagingen die invloed hebben op de economie en de maatschappij. Het vinden van oplossingen is geen makkelijke opgave. Als de bouwportefeuille vol zit is er geen tijd om te investeren in onderzoek en als de portefeuille niet vol zit, dan is er geen geld voor. Maar de tijd dringt, zeker als we de duurzaamheidsdoelen willen halen. Wetenschappelijk onderzoek is een cruciaal onderdeel van onze toekomst. In de wetenschap ligt de basis van innovaties, onderzoeken zijn vaak het begin van nieuwe producten en diensten.

Daarom bundelen de bouwkunde-faculteiten van de technische universiteiten in Nederland hun krachten in 4TU.Bouw. Door een betere samenwerking wordt er efficiënter ingezet op onderzoek. Onderzoekers kunnen afstemmen wie zich over welke thema’s buigt en kennis en ervaring uit eerdere projecten met elkaar uitwisselen.

Van technologie naar toepassing

Wetenschappelijk onderzoek kan bestaan uit fundamenteel onderzoek en meer toegepast onderzoek. Bij fundamenteel onderzoek hebben wetenschappers vaak nog geen concrete toepassing voor ogen. In dit onderzoek wordt de basis gelegd voor nieuwe technologieën. Zo werd bijvoorbeeld lang fundamenteel onderzoek gedaan naar kwantumtechnologie zonder dat er zicht was op een duidelijke toepassing. In het fundamentele onderzoek probeerden wetenschappers te begrijpen hoe de technologie werkt. Met die kennis is de basis gelegd waar wetenschappers nu weer verder onderzoek mee kunnen doen om tot concrete toepassingen te komen; het toegepaste onderzoek.

Toegepast onderzoek is de laatste jaren steeds belangrijker geworden. “Dat komt mede doordat de overheid het beleid voor financiering van onderzoek heeft aangepast. Onderzoekers moeten grotendeels hun eigen onderzoeksgeld binnenhalen. De financiering vanuit de overheid gaat meer naar onderwerpen die de overheid en het bedrijfsleven belangrijk vindt. Dat leidt tot onderzoek op de korte en middellange termijn. Daar kun je geen promovendus van financieren, terwijl dat voor universiteiten dé manier is om onderzoek te kunnen doen in een onderzoeksprogramma.”, zegt Maaike Riemersma, coördinator van 4TU.Bouw.

Lange termijnvisie onmisbaar

“Fundamenteel onderzoek is minstens zo belangrijk als toegepast onderzoek. Dat kijkt meer naar de lange termijn; wat is er nodig om de problemen die we over twintig of dertig jaar hebben, op te lossen? Daar zijn universiteiten juist heel goed in. Fundamenteel onderzoek komt wat ons betreft nu nog te weinig voor in de innovatieagenda’s van de overheid”, vervolgt Riemersma.

Max Hendriks, wetenschappelijk directeur van 4TU.Bouw, geeft een voorbeeld: “Een voorbeeld uit mijn eigen vakgebied is de ontwikkeling van de deltawerken in Nederland. Dat was een megaproject en de overheid heeft er financieel gezien ontzettend veel aan bijgedragen. Een groot deel van het onderzoek was praktisch, het doel was om deltawerken te bouwen. Daarnaast was er ook veel ruimte voor de opbouw van kennis via fundamenteel onderzoek. De toen opgedane kennis blijkt nu nog steeds ontzettend belangrijk. Als we nu minder fundamenteel onderzoek doen, dan bouwen we minder kennis op voor grote projecten als de deltawerken in de toekomst.”

Wetenschap op de agenda

Het is een belangrijk doel van 4TU.Bouw om fundamenteel onderzoek op de agenda van de overheid te zetten. “Daarbij zijn onze Domein Aanjaagteams (DAT’s) heel belangrijk”, stelt Hendriks. De DAT’s houden zich allemaal bezig met een specifiek thema binnen de gebouwde omgeving, zoals infrastructuur, digitalisering en circulariteit. “Het is een plek waar onderzoekers elkaar tegenkomen en samenwerken. Zo kunnen ze bijvoorbeeld bespreken wie de beste onderzoeker of wat de beste organisatie is voor een bepaald onderzoeksvoorstel. Dat zorgt ervoor dat onderzoek efficiënter en effectiever uitgevoerd kan worden. Daarnaast is een DAT ook een aanspreekpunt voor mensen uit het werkveld en voor de overheid”, vult Riemersma aan.

Focus op impact

Ook tussen de DAT’s is samenwerking belangrijk. Daarom organiseerde 4TU.Bouw afgelopen week een meet-up waarin betrokkenen van verschillende DAT’s samenkwamen. “We hopen dat er veel ontmoetingen tussen wetenschappers plaatsvinden en ideeën uitwisselen, want ik denk dat daar ook veel impact te halen valt”, zegt Riemersma. Dat gebeurde volop tijdens de georganiseerde meet-up. Tussen twee DAT’s – de een gericht op gezondheid en de ander op klimaatadaptatie – ontstond een cross-over. Zij keken naar hun gezamenlijke impact op de gebouwde omgeving, bijvoorbeeld op het gebied van groenvoorziening en het verlagen van hittestress.

Impact op de maatschappij wordt steeds belangrijker, ook binnen de wetenschap. Daarbij speelt niet alleen technische innovatie een rol, maar ook de sociale kant. Wetenschappers worden steeds meer uitgedaagd om buiten hun technische vakgebied te kijken. Om een innovatie echt te implementeren in de praktijk is meer nodig dan alleen technologie. Ook de sociale kant, denk bijvoorbeeld aan het gedrag van mensen is daarbij belangrijk. Hendriks: “Juist door te focussen op de impact komen we ook weer op andere wetenschappelijke inzichten. Het is een mooie wisselwerking die ons uiteindelijk verder brengt.”