Na twee jaar wetenschappelijk directeur te zijn geweest voor 4TU.Built Environment, geeft Maarten Hornikx (TU/e Bouwkunde) het stokje over aan Max Hendriks (TUD Civiele Techniek). Hendriks ziet duurzaamheid als een van de belangrijkste thema's voor de bouw. Een gezamenlijke wetenschappelijke is visie nodig, en daarom ook samenwerking tussen de 4TU en partners in de bouwsector.
Hoe is het om als ‘nieuweling’ bij 4TU.Bouw te starten?
Maarten: “Best lastig. Het management team van 4TU.Bouw zit er al jaren en heeft veel ervaring. Ik kwam binnen en werd meteen ook voorzitter van het MT. Voor mij was dat echt even zoeken naar mijn rol.”
Max: “Dat herken ik wel. Natuurlijk had ik er wel eens van gehoord, maar de precieze rol en het takenpakket wist ik niet. Het beeld dat ik vooral heb is dat de bouwsector nu erg versnipperd is. Ik voel daarbij een persoonlijke uitdaging om de partijen te verbinden. Die versnippering zag je vroeger ook binnen universiteiten, maar inmiddels weten we elkaar daar goed te vinden. Mijn overtuiging is dat dat binnen de sector dus ook kan.”
Wat is die rol van 4TU.Bouw, hoe zien jullie die?
Maarten: “De 4TU verbindt de vier technische universiteiten. Gezamenlijk vertegenwoordigen we een belangrijk deel van het wetenschappelijk onderzoek, vanuit een maatschappelijke en niet-commerciële doelstelling. We hebben daarmee ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om onderzoek relevant te laten zijn, op lange termijn. In het Bouw en Techniek Innovatiecentrum (BTIC) vinden we al veel partners, maar op sommige thema’s verschilt onze visie van die van het bredere netwerk.”
Max: “4TU.Built Environment kijkt soms verder dan andere organisaties, heeft een ‘verdere’ horizon. Dat geeft ons de mogelijkheid een neutraal perspectief op een maatschappelijke uitdaging te geven.”
Wat is er de afgelopen twee jaar bereikt?
Maarten: “4TU.Bouw was altijd een onderzoeksgericht center. Sinds 2018 wil ze meer netwerkcenter zijn, omdat we zien dat er een verbinding met de hele sector nodig is. Onderzoek is pas waardevol als het geïmplementeerd kan worden, als het zorgt voor een concrete verbetering in de bouwsector.
De afgelopen twee jaar zijn we bezig geweest met het opzetten van die verbindingen. Intern, tussen de verschillende onderzoeksgroepen van 4TU.Bouw, en ook extern, met partners in het BTIC. Daarmee hebben we de eerste stappen gezet om zichtbaarder te zijn. Binnen de 4TU en daarbuiten.”
Heb je in die tijd ook nog persoonlijke inzichten opgedaan?
Maarten: “Eigenlijk heb ik vooral ‘het spel’ leren spelen tussen strategie en pragmatisme. De laatste jaren zien we internationaal, nationaal en regionaal steeds scherper wat de maatschappelijke opgaven zijn. Een programmatische aanpak is dan ook logisch; juist door samenwerking met overheid én bedrijven, sluiten praktische innovaties goed aan op maatschappelijke uitdagingen. De universiteiten dragen daaraan bij met wetenschappelijk onderzoek en kunnen dat alleen bemensen met zekerheid van financiering, dus reageren we ook heel pragmatisch op calls. Die pragmatische invulling van projecten moet echter wel bijdragen aan de grotere opgave.
Onze bijdrage, wetenschappelijk onderzoek, is ook maar een stukje van het geheel. Er is veel meer nodig om tot concrete verbeteringen in de bouw te komen. Daarom is het ook nog belangrijk om je eigen rol in de innovatieketen te kennen. En gun partners ook hun rol. Het is een stukje geven en nemen.”
De afgelopen twee jaar zijn er veel maatschappelijke beperkingen geweest, waardoor de rol van 4TU.Bouw én hoe je die invult heel anders is. Hoe was dat?
Maarten: “Moeilijk. Al sinds 2018 wil de 4TU een netwerkorganisatie zijn. Daarmee 4TU.Bouw dus ook, specifiek voor de bouwsector. Maar als alles digitaal is, is het toch lastig om mensen intrinsiek te motiveren en écht te betrekken. Voor het aangaan van nieuwe relaties is een persoonlijke klik nodig, en dat lukt heel moeilijk online. Wat dat betreft hoop ik ook dat we naar een betere tijd toe gaan nu. Volgens mij kijken we er ook allemaal naar uit, elkaar weer persoonlijk te kunnen ontmoeten.”
Retrospectief, zijn er dingen die je anders gedaan zou hebben?
Maarten: “Bijeenkomsten eerder organiseren en inzetten op de zomer. We zijn heel afwachtend geworden van de continu wijzigende maatregelen, maar we hadden ook iets kunnen organiseren dat zo nodig dan maar afgezegd moet worden. In de zomer waren er een aantal maanden waarin veel mocht, maar toen was het te laat om nog te starten met organiseren.”
Hoe kijken jullie naar de bouwsector?
Maarten: “Met 4TU.Bouw hebben we steeds meer contact met overheden, maar met individuele bedrijven blijft lastig. Daar is vaak vooral aandacht voor wat er nu speelt, een veel minder programmatische aanpak. Wel met brancheorganisaties, die op hun beurt natuurlijk wel weer een lijn hebben naar bedrijven in de bouwsector. En we zien ook dat grote bouwbedrijven meer interesse tonen in bredere innovatie en de samenwerking wíllen opzoeken. Maar daar zijn we nog niet.”
Wat wil 4TU.Bouw de komende twee jaar bereiken?
Max: “Er ligt nu een basis waar ik op door wil pakken. Dat betekent 4TU.Bouw bekender maken binnen de vijf achterliggende faculteiten, de onderzoekers daarvan actiever betrekken.
En ook de rol van verbinder in het netwerk veel actiever invullen; partijen bij elkaar brengen. Zo willen we actiever samenwerken met hogescholen. Daar zijn ook plannen voor een soort PDEng-opleiding. Het lijkt mij heel nuttig om te kijken hoe de hogescholen hiermee een meerwaarde voor het opleidingsaanbod kunnen creëren. Dat start met contact zoeken.”
Maarten: “Onlangs gaf een grote organisatie ook aan structureel meer samenwerking met 4TU.Bouw aan te willen gaan. Dat willen we praktisch maken; die verbindingen leggen die een maatschappelijke meerwaarde hebben.”
Om dat te doen moet je ook goed weten wat er speelt. Hoe pak je dat aan?
Max: “Mensen leren kennen, weten waar ze mee bezig zijn. En niet alleen mijn eigen netwerk, maar vanuit de vijf faculteiten. Juist die breedte is nodig voor om een maatschappelijke meerwaarde te kunnen bieden. Om te kunnen anticiperen op nieuwe onderzoeksvragen. Om dan een snelle en goede verbinding te kunnen leggen tussen onderzoekers.”
Wat zijn de grootste uitdagingen van de bouwsector?
Max: “Als hoogleraar betonconstructies zeg ik meteen: duurzaamheid. Dat thema is politiek en maatschappelijk bevestigd, en ‘daalt nu in’ bij de asset eigenaren en ingenieursbureaus. Er moeten nieuwe standaarden komen voor de bouw, daar kunnen we als 4TU.Bouw met onderzoek een concrete bijdrage aan leveren.”
Maarten: “En zo zijn er meerdere maatschappelijke urgenties: de energietransitie, digitalisering, mobiliteit, de klimaatopgave… Alles moet (en kan?) sneller, beter en het liefst ook nog goedkoper. Hierbij zie ik trouwens nog wel een uitdaging voor de aansluiting van universiteiten in de innovatieketen; heel veel promotieonderzoek mondt nu niet uit in een concrete innovatie. En andersom: heel veel innovaties stranden en zouden meer kansrijk zijn met meer kennis. En juist daar heb je de samenwerking voor nodig.”
Welke tip geef je Max mee?
Maarten: “Iedereen heeft het altijd druk en dan is netwerken nooit de hoogste prioriteit. Netwerken is natuurlijk ook geen doel; het doel hiervan is beter onderzoek. Zorg daarom dat er ook inhoudelijk iets te halen valt, voor degenen die je wilt betrekken. Leg bijvoorbeeld een nuttige link tussen twee onderzoeksgroepen wanneer die elkaar inhoudelijk kunnen versterken, en faciliteer daarna de ontmoeting.”